کفایت مذاکرات، کمدی ناموفق در بستر بحران‌های اجتماعی

مهدی صالحی
لبخند سبز - فیلم "کفایت مذاکرات" به کارگردانی سهیل موفق، به عنوان یکی از آثار کمدی چهل و سومین دوره جشنواره فیلم فجر، با هدف جذب مخاطب عام و بازتابی از مشکلات جامعه ایرانی پا به عرصه رقابت گذاشت. سهیل موفق که پیش‌تر با فیلم‌های کودک و نوجوان شناخته می‌شد، در این اثر تلاش کرد با روایتی متفاوت، مخاطبان بزرگسال را نیز به خود جذب کند.
داستان و ساختار روایی: آغازی با پتانسیل، پایانی ناامیدکننده
داستان "کفایت مذاکرات" حول محور زندگی امیر(غفوریان)، یک هندوانه فروشِ گرفتار مشکلات اقتصادی، و شوهرخواهرش نادر(کیایی) می‌چرخد که با دیپورت شدنش، درگیر ماجراهای مختلفی می‌شوند تا برای حل مشکلات مالی خود تلاش کنند. این ایده اولیه، با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه و دغدغه‌های روزمره مردم، پتانسیل بالایی برای خلق یک کمدی اجتماعی جذاب دارد. با این حال، ضعف در فیلمنامه و ساختار روایی، این پتانسیل را هدر داد.
ضعف فیلمنامه: تکیه بر "اتفاق" به جای "منطق"
یکی از اصلی‌ترین مشکلات "کفایت مذاکرات"، تکیه بیش از حد بر عنصر "اتفاق" در پیشبرد داستان است. در حالی که "اتفاق" می‌تواند در فیلمنامه‌نویسی عنصری کمک‌کننده باشد، استفاده مکرر و ناموجه از آن، منطق روایی را زیر سوال می‌برد و باورپذیری داستان را خدشه‌دار می‌کند. به عبارت دیگر، به نظر می‌رسد نویسنده به جای آنکه با طراحی دقیق و منطقی زنجیره علت و معلولی، داستان را پیش ببرد، صرفاً به استفاده از "اتفاق" برای گره‌گشایی و پیشبرد روایت بسنده کرده است.البته نویسنده فیلمنامه توانسته است لحظات کمیک خوبی را در نیم ساعت ابتدایی به وجود آورد ولی هرچه به جلو می‌رویم این کمدی کمرنگ می‌شود تا جایی که در انتها با یک درام روبرو می‌شویم تا یک کمدی.
ساختار پریشان: آشفتگی در روایت و انسجام
ساختار "کفایت مذاکرات" نیز به تبعیت از فیلمنامه، از انسجام و یکپارچگی لازم برخوردار نیست. از بازی‌های کلیشه‌ای و سطحی گرفته تا ریتم کند همگی در جهت ارائه یک محصول ضعیف عمل می‌کنند. به نظر می‌رسد سهیل موفق در این فیلم، با قواعد و فرمول‌های کمدی‌های پرفروش آشنایی کافی نداشته و نتوانسته است ساختاری مناسب برای روایت داستان خود خلق کند.
کارگردانی: سردرگمی در هدایت و خلق فضا
سهیل موفق، پیش از این با فیلم‌هایی در حوزه کودک و نوجوان شناخته شده بود. اما در "کفایت مذاکرات" به نظر می‌رسد که او در هدایت بازیگران و ایجاد فضای کمیک دچار سردرگمی شده است. عدم توانایی در ایجاد ریتم مناسب و توازن بین کمدی و درام، از جمله نقاط ضعف کارگردانی به شمار می‌آید. فیلم به جای اینکه با خلق موقعیت‌های کمیک و استفاده از دیالوگ‌های هوشمندانه، خنده را بر لبان تماشاگران بنشاند، به حرکات فیزیکی اغراق‌آمیز و رفتارهای ابزورد متوسل می‌شود، که در نهایت به سطحی‌نگری منجر می‌شود.به علاوه، کارگردان نتوانسته است از پتانسیل بازیگران به درستی استفاده کند. بازی‌های کلیشه‌ای و عدم نوآوری، تا حد زیادی ناشی از عدم هدایت صحیح بازیگران است. همچنین، انتخاب نماها و میزانسن‌ها نیز در این فیلم به درستی انجام نشده و فاصله‌ای بین مخاطب و شخصیت‌ها ایجاد کرده است.
تدوین: ریتم نامناسب و گسستگی در روایتتدوین "کفایت مذاکرات" نیز به مشکلات عمده فیلم افزوده است. ریتم کند و نامناسب فیلم باعث خستگی مخاطب شده و جذابیت داستان را کاهش می‌دهد. سکانس‌ها به درستی به یکدیگر متصل نشده‌اند و نوعی گسستگی در روایت مشاهده می‌شود. این مشکل نه‌تنها موجب عدم انسجام در داستان می‌شود بلکه در ایجاد تعلیق و غافلگیری نیز ناکام بوده است.در بسیاری از صحنه‌ها، رخدادهای کلیدی به‌درستی به تصویر کشیده نشده‌اند و نتوانسته‌اند تأثیرگذاری لازم را داشته باشند. تدوین‌گر با عدم دقت در انتخاب نماها و توالی آن‌ها، به ایجاد فضایی کسل‌کننده و بی‌تحرک در فیلم دامن زده است.
ژانر و محتوا: رویکردی متناقض و آسیب‌زا"کفایت مذاکرات" در تلاش برای ارائه کمدی موقعیت، به دام کلیشه‌ها و لودگی‌های سطحی می‌افتد. شوخی‌های به کار رفته عموماً بی‌مزه و تکراری هستند و ارزش هنری ندارند. این کمدی به جای نقد مسائل اجتماعی و فرهنگی، صرفاً به دنبال خنداندن مخاطب به هر قیمتی است. این رویکرد آسیب‌زا می‌تواند به تخریب ذائقه مخاطبان و تضعیف ارزش‌های فرهنگی جامعه منجر شود.موضوعاتی همچون مشکلات اجتماعی و اقتصادی در فیلم مطرح می‌شود، اما به‌طور ضعیف و سطحی به آن‌ها پرداخته می‌شود. شخصیت‌ها غالباً منفعل و ناامید هستند و به جای تلاش برای حل مشکلات، به رفتارهای غیرقانونی و غیراخلاقی روی می‌آورند. این رویکرد نه تنها پیام‌های منفی به جامعه منتقل می‌کند بلکه می‌تواند تأثیرات مخربی بر روحیه جوانان و خانواده‌ها داشته باشد.
بازیگران، فرصت‌هایی که از دست رفت
"کفایت مذاکرات" از حضور بازیگران مطرحی همچون مهران غفوریان، محسن کیایی و رویا میرعلمی بهره می‌برد. با این حال، بازی‌های کلیشه‌ای و عدم نوآوری در ارائه نقش‌ها، یکی دیگر از نقاط ضعف فیلم محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد بازیگران نتوانسته‌اند فراتر از نقش‌های قبلی خود ظاهر شوند و به شخصیت‌ها عمق و بعد ببخشند.
جمع‌بندی: "کفایت مذاکرات"، تجربه‌ای ناموفق و ناامیدکنندهدر مجموع، می‌توان "کفایت مذاکرات" را تجربه‌ای ناموفق و ناامیدکننده در کارنامه سهیل موفق دانست. این فیلم، با وجود پتانسیل‌های اولیه، به دلیل ضعف در فیلمنامه، ساختار، بازی‌ها و کارگردانی، نتوانسته است به اهداف خود دست یابد و به اثری فراموش‌شدنی در تاریخ سینمای ایران تبدیل می‌شود. به نظر می‌رسد سهیل موفق با روی گرداندن از ژانر تخصصی خود (کودک و نوجوان) و تلاش برای ساخت یک کمدی گیشه‌ای، اشتباه بزرگی مرتکب شده است. کاش او به مسیر فیلمسازی برای سینمای کودک و نوجوان ادامه می‌داد و اسیر در باغ سبز فیلم‌های پرفروش کمدی نمی‌شد.