سلامون؛ اسطوره‌ای که ساحل نشست

مهدی صالحی

لبخند سبز - فیلم «سلامون» به کارگردانی کمیل ارجمندی که در چهل و دومین جشنواره فیلم کوتاه تهران به نمایش گذاشته شد روایتی شاعرانه و نمادین از تقابل اسطوره و واقعیت عشق و مرگ و خاطره و فراموشی است. این اثر با بهره‌گیری از بستر غنی فرهنگی استان هرمزگان و خلیج فارس داستانی را روایت می‌کند که اگرچه در ظاهر ساده به نظر می‌رسد اما لایه‌های معنایی عمیقی در خود نهفته دارد.

فیلم با استفاده هوشمندانه از موقعیت جغرافیایی جنوب و خلیج فارس موفق شده است فضایی اصیل و باشکوه خلق کند. قاب‌بندی‌های دقیق و توجه به جزئیات بصری از لباس‌های محلی تا معماری بومی بیننده را به دنیایی پررنگ و بوی فرهنگ جنوب می‌برد. طراحی صحنه و لباس نه تنها درست بلکه در خدمت تقویت فضای روایی فیلم قرار گرفته است.

فیلم با آمدن جنازه سلامون قهرمانی که با انگلیسی‌ها برای آزادی خلیج فارس جنگیده به ساحل و تأثیر این واقعه بر جامعه محلی آغاز می‌شود

این اثر بیش از آنکه یک داستان خطی باشد یک تمثیل بزرگ است. فیلم به درستی از این ایده برای واکاوی مفاهیمی چون اسطوره‌سازی حافظه جمعی و رابطه پیچیده جامعه با قهرمانانش استفاده می‌کند.

شخصیت‌پردازی فیلم اگرچه در قالب تیپ‌ها صورت گرفته اما همین تیپ‌ها به خوبی پرداخته شده‌اند. زنان که عاشق شرف و غیرت سلامون مرده هستند در مقابل مردانی قرار می‌گیرند که از آمدن او راضی‌اند چرا که دیگر نیازی به کار کردن نمی‌بینند. این تقابل نمادی است از نگرش‌های مختلف جامعه به مفاهیمی چون قهرمانی ایثار و مسئولیت‌پذیری.

صحنه آخر فیلم که به عنوان نقطه قوت اثر از آن یاد شده احتمالاً همان لحظه‌ای است که تمام نمادها و تمثیل‌های فیلم به اوج خود می‌رسد و بیننده را به تأملی عمیق وامیدارد. این صحنه توانسته است لذت تماشای فیلم را دوچندان کند.

فیلم در ژانر عاشقانه-ملودرام قرار می‌گیرد اما این عشق فراتر از عشق میان دو نفر عشقی است به میهن به آزادی و به آرمان‌های از دست رفته. موسیقی و صداگذاری فیلم در خدمت روایت قرار گرفته و به غنای فضای عاطفی اثر افزوده است.

نوآوری اصلی فیلم نه در بیان داستانی جدید بلکه در بازخوانی داستانی قدیمی در قالب زبانی نو و نمادین است. «سلامون» موفق شده اسطوره‌ای محلی را به داستانی جهانی تبدیل کند که برای هر مخاطبی صرف نظر از جغرافیا و فرهنگش قابل درک و تأمل است.

در نهایت «سلامون» فیلمی است که با زبان سینما شعر سروده است. این اثر نه تنها از نظر فنی و هنری در سطحی قابل قبول قرار دارد بلکه از آن دسته آثاری است که مدتها پس از تماشا ذهن بیننده را به خود مشغول می‌کند. فیلم ارجمندی گامی بلند در جهت خلق سینمایی بومی اما جهانی است که ریشه در فرهنگ ایرانی دارد اما پیامش فراتر از مرزها سخن می‌گوید.