نقد نمایش رختشورشاه؛ تلفیق هنرمندانه طنز سیاه در دل تاریخ

مهدی صالحی

لبخند سبز - «رختشورشاه» به کارگردانی علی یداللهی، اثری استثنایی است که با تلفیق هوشمندانه فرم‌های نمایش ایرانی با روایتی تاریخی، تئاتری پرشور و ذهناً ایرانی خلق کرده است. این نمایش که در فضای بی‌نظیر رختشورخانه دربار قاجار اتفاق می‌افتد، نه تنها از نظر مکان نوآورانه است، بلکه از نظر اجرایی نیز ظاهر شده است.

داستان فرار احمدشاه از مراسم تاج گذاری و پناه بردن او به دنیای زنان رختشور، فرصتی استثنایی برای نویسنده و کارگردان ساخته شده تا به کاوشی هوشمندانه در مفاهیم قدرت، جنسیت و طبقه اجتماعی بپردازند. آنچه «رختشورشاه» را متمایز می‌کند، آن را در خنداندن مخاطب در حالی که همزمان برانگیختن تأمل عمیق است. نمایش بهروشنی ثابت می‌کند که طنز می‌تواند بزرگترین مسائل را به چالش بکشد.

یداللهی با تسلط قابل تحسین، گونه‌های مختلف نمایش ایرانی از جمله سیاه‌بازی، پیش‌پرده خوانی، ضربی‌خوانی و نمایش تخت‌حوضی را در هم می‌آمیزد و زبانی معاصر و پویا خلق می‌کند. بازی گروهی بازیگران به سرپرستی جواد انصافی در نقش احمدشاه و نگار مقدسی در نقش انسی معزالدوله، کمیک و درعین حال ظریف و پراحساس است. آنها با انرژی بالا و زمان دقیق، دیالوگهای طنزآمیز را اجرا می‌کنند و در عین حال اثر دراماتیک را حفظ می‌کنند.

نکات برجسته دیگر، هوشمندانه از شخصیت های سیاه به عنوان راوی و مهم اجتماعی است که با شوخی ها به ظاهر ساده، به مسائل روز جامعه می‌پردازد. این موضوع، پیوندی طبیعی بین گذشته و حال ایجاد می‌کند و نشان می‌دهد که مسائل اجتماعی ایران امروز، ریشه در تاریخ این مرز و بوم دارد.

«رختشورشاه» در نهایت، جشنی از تئاتر ایرانی در تمامیت آن است؛ نمایشی که هم به سنت احترام می‌گذارد و هم آن را به روز می‌کند. این اثر ثابت می‌کند که تئاتر ملی ایران می‌تواند با تکیه بر فرهنگ خود، آثاری جهانی خلق کند. اجرای تماشایی، بامزه و به‌غایت هوشمند که باید آن را از بهترین‌های تئاتر ایران در سال‌های اخیر دانست.