سردر باغ ملی تهران دروازه تاریخ در قلب پایتخت

مرضیه حمیدی مجد

لبخند سبز - سردر باغ ملی نماد باشکوه تهران قدیم در خیابان امام خمینی می‌درخشد. این بنای تاریخی که پیش از برج آزادی نماد اصلی پایتخت بود با کاشی‌کاری‌های چشمگیر و معماری متعالی خود روایتگر صد سال تاریخ معاصر ایران است. ساخت آن بین سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ خورشیدی به دستور رضاشاه و توسط جعفرخان کاشانی با همکاری معمارانی چون استاد اسماعیلی و استاد حسین کاشی‌پز انجام شد.

 معماری: تلفیق هنر ایرانی و اروپایی

 کاشی‌کاری‌های روایتگر: نقوشی از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ سربازان قزاق فرشته‌های پیروزی الهام گرفته از طاق‌بستان و نمادهای ملی مانند پرچم سه رنگ ایران.

 کلاه‌فرنگی روسی: اتاقک بالای سردر با بام شیروانی محل نقاره‌زنی و اعلام زمان در گذشته.

 درهای چدنی منحصربه‌فرد: ساخته‌شده در قورخانه تهران به دست استاد محمدعلی کرمانی با کتیبه‌ای به خط نستعلیق: "این اثر در قورخانه تهران ساخته شد".

 کاربرد تاریخی: از میدان مشق تا باغ ملی

این سردر در ابتدا دروازه ورود به میدان مشق بزرگ‌ترین مرکز تمرینات نظامی قاجار بود. پس از کودتای ۱۲۹۹ با طرح‌ریزی اولین باغ عمومی تهران (باغ ملی) در این محدوده نام آن تغییر یافت اگرچه باغ ملی تنها چند سال پابرجا ماند و جای خود را به ساختمان‌هایی مانند وزارت امور خارجه و موزه ملی ایران داد.

 تجربه گردشگری:

 دسترسی آسان: ۵ دقیقه پیاده‌روی از ایستگاه مترو امام خمینی (خطوط ۱ و ۲).

 هزینه ورودی: رایگان همه‌روزه از 8 تا ۱۹

 بهترین زمان بازدید: شب با نورپردازی تماشایی یا تابستان برای مشاهده جزئیات کاشی‌ها.

 جاذبه‌های اطراف:

 موزه ملی ایران (۳۰۰ متر)

 کاخ گلستان (۲.۸ کیلومتر)

 عمارت مسعودیه (۱.۵ کیلومتر).

 نقش سردر در گردشگری پایدار تهران

این بنا با جذب سالانه هزاران گردشگر به کانونی برای توسعه فرهنگی تبدیل شده است. نورپردازی شبانه (احیاشده در ۱۳۹۴) و مجاورت با هتل‌های تاریخی مانند هتل گلستان تجربه اقامت در قلب تهران قدیم را تکمیل می‌کند. پروژه‌های مرمتی اخیر مانند آزادسازی محوطه میدان مشق نیز زمینه را برای ایجاد قطب گردشگری یکپارچه فراهم کرده‌اند.

 چالش‌های حفاظتی

 تخریب جزئیات: نقش شیر و خورشید در کاشی‌ها پس از انقلاب حذف شد.

 تأثیر ساخت‌وسازهای مدرن: تخریب اتاقک‌های نگهبانی شرقی و غربی برای اتصال به ساختمان‌های اداری.

سردر باغ ملی تنها یک بنای تاریخی نیست؛ گذرگاهی نمادین است که گردشگران را از هیاهوی خیابان امام خمینی به دنیای آرام تهران قدیم می‌برد. حفاظت از آن پاسداشت هویت شهری است که در هر آجرش روایتی از مقاومت هنر ایرانی نهفته است.