نمایش هیلد روایت رستم و سهراب از قلب آلمان

مهدی صالحی

لبخند سبز - نمایش «هیلد» به نویسندگی و کارگردانی سیاوش توده فلاح که در بیست‌ودومین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی به صحنه رفت بی‌شک یکی از آثار شاخص و جسورانه این دوره بود. این اثر از همان ابتدا با انتخاب عنوانی چندلایه مخاطب را به دنیایی از تقابل و کشمکش می‌برد؛ تقابلی که هم در سطح اسطوره‌ای و هم در روان آدمی جریان دارد.

توده فلاح با تکیه بر تجربه پیشین خود در حوزه تعزیه و نمایش‌های آیینی روایتی تازه از یک اسطوره کهن اروپایی را با چارچوبی کاملاً ایرانی پی ریخته است. داستان «هیلد» که روایتگر رویارویی تراژیک پدر و پسری در میدان نبرد است به شکلی غریب و در عین حال آشنا یادآور داستان «رستم و سهراب» در ادبیات فارسی است. این شباهت نه تصادفی که از نگاهی جهانی به تراژدی‌های انسانی برمی‌خیزد و توده فلاح با مهارت این پیوند فرهنگی را به صحنه برده است.

یکی از نقاط قوت اصلی نمایش تلفیق خلاقانه شیوه‌های کهن اجرایی ایران مانند نقالی و شبیه‌خوانی با زبانی مدرن و کمینه‌گراست. کارگردان حتی در به کارگیری اشعار بخش‌های تعزیه و نقالی از سروده‌های خود بهره برده که حاصل سال‌ها پژوهش میدانی و کتابخانه‌ای اوست. این وفاداری به اصل سنت در عین نوآوری در فرم از «هیلد» اثری قابل تأمل ساخته است.

در بعد اجرا نمایش با کمترین امکانات صحنه‌ای با دو جعبه چوبی و تعدادی بنر، توانسته فضایی پویا و تأثیرگذار خلق کند. استفاده از موسیقی مناسب و متناسب با فضا نیز بر غنای اثر افزوده است.

با این حال «هیلد» خالی از ضعف نیست. نورپردازی نمایش یکی از این کاستی‌هاست که نتوانسته به اندازه کافی در خدمت فضاسازی و تأکید بر سطوح دراماتیک اثر قرار گیرد زیرا تفاواتی در استفاده از نور متمرکز و یا روشن بودن کل صحنه نداشت.

همچنین وجود ارجاعات جنسی در بخش‌هایی از اثر هرچند احتمالاً با نیت طنزآمیز اما نه تنها کمکی به پیشبرد روایت نکرده بلکه می‌تواند برای بخشی از مخاطبان عام و خانوادگی آزار دهنده باشد.

با این همه آنچه «هیلد» را اثری قابل دفاع و تحسین‌برانگیز می‌کند همان جسارت فرمی و مفهومی آن است. در روزگاری که بسیاری از تولیدات نمایشی به سمت روایت‌های ساده و سرگرمی‌های سبک تمایل دارند، توده فلاح با تکیه بر گنجینه نمایش آیینی ایران قدم در مسیری دشوار نهاده است.

«هیلد» بیش از آنکه یک نمایش صرف باشد یک تجربه آیینی مدرن است؛ تجربه‌ای که تماشاگر را به تأمل در باب سنت، هویت و تقابل‌های درونی فرا می‌خواند. این نمایش اثبات می‌کند که می‌توان با تکیه بر ریشه‌ها زبانی، راهی برای گفت‌وگو با انسان امروز یافت.