راز ماجرای قتل تا تدفین امیرکبیر

اسد صالحی

لبخند سبز - حتما شما هم با نام بزرگ مرد تاریخ ایران، امیرکبیر، آشنا هستید و از خدمات بی نظیر و متعدد او به کشور آگاهی دارید؛ اما آیا می‌دانید قبر امیر کبیر کجاست؟ آیا از محل دفن و آرامگاه امیرکبیر که یکی از باهوش ترین وزیران ایران که جزو جاهای دیدنی کربلا است مطلع هستید؟ میرزا محمد تقی خان فراهانی مشهور به امیرکبیر نخست وزیر کاردان حکومت ناصرالدین شاه قاجار بود که بخاطر خدمات ارزنده خود از جایگاه و قدرت بسیاری برخوردار گشت. اما درباریان که از متزلزل شدن جایگاه خود می‌ترسیدند نقشه قتل او را کشیدند و سرانجام ایشان به دستور شاه کشته شد. اگر برای شما هم این سوال پیش آمده که قبر امیرکبیر در کربلا کجاست؟ پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با این مکان گردشگر ی نجف همراه لبخند سبز باشید.

امیرکبیر چه کسی بود؟

میرزا محمدتقی خان فراهانی ملقب به امیرکبیر در سال ۱۸۰۷ در روستای دهزاوه، یکی از روستا های شهر اراک چشم به جهان گشود. ایشان از کودکی شاگرد یکی از ریش سفیدان محل به نام میرزا عیسی بود که مسئولیت های برخی کارها را به عهده امیر می‌گذاشت و هوش و ذکاوت او بر زبان اهالی روستا بود. پس از مدتی وی توسط ناصردین شاه قاجار به عنوان نخست وزیر برگزیده شد، از اولین ماموریت های سیاسی امیرکبیر دیدار با رئیس جمهور روسیه و آذربایجان بود. پس از این که شاه در سال ۱۸۹۶ چشم از دنیا فرو بست و امیرکبیر بر تخت پادشاهی نشست.

اقدامات امیرکبیر چه بود؟

پس از این که امیرکبیر به صدارت رسید تصمیم گرفت که کشور را به بهترین نحوه ممکن اداره کند؛ به همین علت اقداماتی همچون تاسیس مدرسه، انتشار نخستین روزنامه، رسیدگی به وضعیت مالی، اصلاح رفتار و کردار اجتماعی، بازسازی اماکن دولتی، رسیدگی به ارتش و قوی کردن حالت تدافعی کشور، امر به معروف و نهی از منکر، پیروزی در حملات کشورهای روسیه و آذربایجان، جلوگیری از شکنجه را انجام دادند.

تاسیس مدرسه دارالفنون

بعد از مدتی او متوجه کمبود مراکز علمی فرهنگی شد و دستور داد که بهترین مؤسسه تربیت و آموزشی را برای هنر جویان بنا کنند. در سال ۱۸۵۱ مدرسه ای به نام مدرسه دارالفنون بر روی مردم گشودند که هم اکنون جزء نخستین مدارس ایران و بناهای گردشگر ی شناخته می‌شود، امیرکبیر دستور داد که بهترین مدرسان و استادان اروپایی را در این مدرسه استخدام کنند. دارالفنون به مدت هشتاد سال در حال فعالیت بود تا این که در سال ۱۳۰۸ توسط حمله کشور های همسایه نیمی از آن تخریب شد و آن را به میراث فرهنگی واگذار کردند.

امیرکبیر در کجا، چگونه و به چه دلیلی به قتل رسید؟

قدرت امیرکبیر در اصلاحات کشور، موقعیت برخی از سفارت خانه ها و درباریان را متزلزل کرده بود. بنابراین آنها با متهم کردن امیرکبیر به داشتن انگیزه سلطنت، خواستار عزل وی شدند. همکاری مهدعلیا مادر شاه، اعتمادالدوله و میرزا آقاخان نوری با مخالفان تاثیر بسیاری در این موضوع داشت. ناصرالدین شاه با تحت تاثیر قرار گرفتن این استدلال و ترغیب افراد ذکر شده، حکم عزل امیرکبیر را در ۱۹ محرم سال ۱۲۶۷ق به وی ابلاغ کرد. چهار روز پس از آن، میرزا آقاخان نوری به سمت صدارت منصوب شد.دو روز پس از عزل، امیرکبیر در تاریخ ۲۵ محرم سال ۱۲۶۸ ق به کاشان تبعید شد. این تبعید ۴۰ روز به طول انجامید.

امیرکبیر در بیستم دی ماه ۱۲۳۰ طبق عادت هر روز خود به هنگام صبح به همراه محافظان بیرون آمد. پس از کمی دور شدن، به دستور حاج علی خان در محاصره افراد او قرار گرفت. سپس جلوی دهان امیر را گرفته کشان کشان او را به حیاط مجاور آوردند و پس از بستن دست و پاهای امیر، رگ هر دو دست او را قطع کردند. بعد از گذشت مدتی که او را به حال خود گذاشته بودند در اثر خونریزی بسیار جان سپرد. حاج علی خان معروف به حاجب الدوله پدر محمدحسن خان صنیع الدوله (اعتمادالسلطنه بعدی، مترجم و وزیر انطباعات ناصرالدین شاه) و عبدالعلی خان ادیب الممالک بود.

برای به قتل رساندن چندین روش که مد نظر قاتلین بود به امیرکبیر اعلام شد. خفه کردن با دست: مانند قائم مقام فراهانی که میرغضب ها او را با دست خفه کردند؛ خوراندن دو لوله تریاک و قطع کردن رگ دست. امیرکبیر راه سوم را انتخاب کرد. پس از زدن رگهای امیر، پس از حدود یک ربع ساعت، حاج علیخان که در زمره ی پست ترین افراد دربار بود برای زودتر تمام شدن کار، لگدی به سینه امیر زد و دستور داد لنگ حمام را در دهان امیر فرو کنند تا خفه شده و زودتر بمیرد و اینگونه بود که امیرکبیر در باغ فین کاشان که امروزه یکی از جاذبه های گردشگر ی کاشان است به قتل رسید.

پس از مرگ امیرکبیر، ابتدا جنازه وی در گورستانی واقع در منطقه پشت مشهد کاشان به خاک سپرده شد. طبق نوشته میرزا جعفر خان حقایق نگار خورموجی که از مورخین راستگوی دوران ناصرالدین شاه به شمار می‌رفت، امیرکبیر در این گورستان در کنار قبر حاج سید محمد تقی نامی که از بزرگان کاشان بود، دفن گردید.

و اما سوال پیش می‌آید که پس علت دفن امیرکبیر در کربلا چه بوده است؟ 

چندین ماه بعد از خاکسپاری، همسر امیرکبیر برای عمل نمودن به وصیت او مبنی بر تدفین در کربلا، تلاش های بسیار نمود تا بالاخره توانست موفق شود و جنازه بزرگ مرد تاریخ ایران را به کربلا ببرد.

محل دقیق مزار امیر در حجره جنوب شرقی صحن، یا حیاط مسقف شده فعلی حرم امام حسین، قرار دارد. به عبارت دیگر کسانی که در صف نخست نماز جماعت، در مکان مسقف شده کنونی بایستند، مرقد امیر در موازات شانه چپ آنها جای می‌گیرد .پس از مرمت های جدید، سنگ مزاری برای ایشان، روی دیوار حجره نصب شده است تا نشانی از آن بزرگ مرد باشد.

آرامگاه امیرکبیر در کربلا کجاست؟

پس از آوردن جنازه امیرکبیر از کاشان به عراق، حجره ای در یکی از صحن های مرقد مطهر امام حسین (ع) به عنوان محل دفن و مقبره او انتخاب شد. محل دقیق آرامگاه امیر کبیر در جنوب شرقی صحن یا حیاط مسقف شده فعلی حرم سیدالشهدا قرار دارد. این اتاق یا حجره به گونه ای است که درب آن به سمت ضریح امام حسین (ع) است و نمازگزارانی که در این صحن در صف اول نماز جماعت می‌ایستند، می‌توانند در سمت چپ خود محل دفن امیرکبیر را ببینند.

در زمان حکومت رضا شاه پهلوی و به همت وزیر مختار وقت ایران در عراق، باقرخان کاظمی، مزار امیرکبیر مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. سنگ مزاری جدید نیز در نظر گرفته شد که بر روی مقبره امیرکبیر ابیات زیبایی حک شده بود.

ساعات بازدید آرامگاه امیرکبیر

در هر ساعت از شبانه روز بازدید از مرقد امیرکبیر ممکن است، اما پیشنهاد می‌کنیم که صبح تا ظهر اقدام کنید زیرا این زمان نسبت به دیگر ساعات روز خلوت تر است.