شکوفه‌های گیلاس؛ تلفیق هنر شرقی و فلسفه وجودی در تئاتر ایران

مهدی صالحی

لبخند سبز - سید محمد مساوات در نمایش «شکوفه‌های گیلاس» اثری خلق کرده که نه تنها از نظر زیبایی‌شناسی صحنه‌ای تحسین‌برانگیز است، بلکه از عمق فلسفی قابل توجهی برخوردار است. این نمایش که از ۳۰تیر تا ۲۸مرداد ۱۴۰۱در تالار اصلی تئاتر شهر روی صحنه رفت، با استقبال چشمگیر مخاطبان مواجه شد و بیش از ۹۶۰۰تماشاگر را جذب خود کرد.

مساوات در این اثر به سراغ داستانی رفت که در ظاهر مربوط به یک سامورایی می‌شود که قصد هاراکیری دارد، اما در باطن به بررسی مفاهیم عمیق وجودی می‌پردازد. نمایش با بهره‌گیری از عناصر تئاتر سنتی ژاپن به ویژه «نینگیو جوروری» (نوعی تئاتر عروسکی ژاپنی) ， فضایی بین‌افرهنگی خلق کرده که برای مخاطب ایرانی هم جذاب و هم معنادار است.

یکی از نقاط قوت اصلی نمایش، طراحی صحنه نمادین آن است. صحنه‌ای که تنها از یک پل تشکیل شده است - پلی که نه از جایی آغاز می‌شود و نه به جایی می‌رسد. این طراحی هوشمندانه به زیبایی مفهوم «لحظه» را نمایندگی می‌کند؛ هر لحظه نفسی جدا دارد، هر لحظه زاده می‌شود و می‌میرد. این نگاه هایکویی به زمان و وجود، یکی از جنبه‌های ممتاز اثر است.

بازی رومینا مومنی و حامد رسولی در نقش‌های اصلی نمایش قابل تحسین است. آنها با حرکات موزون و حساب‌شده‌ای که یادآور تئاتر عروسکی ژاپن است ， توانسته‌اند مفاهیم پیچیده فلسفی را به زبانی بدنى انتقال دهند. تنش بین «من»ی که می‌خواهد هاراکیری کند و «من»ی که مشتاق این کار است، به شکلی ظریف و هنرمندانه به تصویر کشیده شده است.

مساوات در این نمایش موفق شده است بدون افتادن به دام شعارزدگی و فضلفروشی، مفاهیم عمیق فلسفی را در قالب زبانی ساده و شاعرانه ارائه دهد. همان‌طور که یکی از تماشاگران اشاره کرده، نمایش «آن قدر آسان بود انگار قصهٔ شب کودکان پیش از خواب باشد، بی هیچ خط و نشان کشیدن برای مخاطب».

عناصر صوتی و موسیقایی نمایش نیز قابل توجه هستند. استفاده از صدای حشره «سیکادا» و ساز سنتی ژاپنی «شامیسن»، فضایی اصیل و نوستالژیک ایجاد کرده که بر غنای فرهنگی اثر افزوده است.

«شکوفه‌های گیلاس» در نهایت نمایشی است درباره بودن و نبودن، درباره زندگی و مرگ، و درباره لحظه‌هایی که میان این دو در نوسان هستند. مساوات با این اثر ثابت کرده که تئاتر ایران می‌تواند با تکیه بر فرهنگ بومی و در عین حال با نگاهی جهانی، آثاری خلق کند که هم از نظر هنری ارزشمند باشند و هم از نظر فکری الهام‌بخش.