مستند همه چیز برای همیشه، روایت نادر طالب‌زاده مسافر پروازهای تک‌نفره از غرب تا شرق

مهدی صالحی

لبخند سبز - فیلم مستند «همه چیز برای همیشه» به کارگردانی محمدحسن یادگاری زندگی و آثار نادر طالب‌زاده فیلمبردار و فعال رسانه‌ای پیشکسوت را روایت می‌کند. این روایت از سفر بازگشت او با یک هواپیمای خالی به ایران شروع می‌شود و مسیر حرفه‌ای او از همکاری در ساخت فیلم، پایان کودکی در آمریکا تا حضور در انقلاب ایران و تهیه گزارش از جنگ بوسنی تا فوت را در بر می‌گیرد.

این مستند در ژانر زندگینامه‌ای تاریخی جای می‌گیرد. استحکام پژوهش آن بر پایه سه منبع اصلی استوار است. منبع اول روایت اول شخص و صدا و تصویر خود طالب‌زاده است که خاطرات و نگاه او را مستقیما به مخاطب منتقل می‌کند. منبع دوم آرشیو غنی از تصاویر و فیلم ‌های تاریخی است که ادعاها و فضای دوران را مستند می‌سازد و منبع سوم که فیلم برای تقویت این کانون و ارائه بافت تاریخی گسترده‌تر از گفتگو با افراد مختلفی استفاده می‌کند که در آن برهه در رسانه‌های گوناگون فعالیت داشتند. این تنوع منابع از خبرنگاران تا مدیران رسانه‌ای عمق خوبی به تحلیل می‌بخشد. با این حال تبدیل این داده‌های گسترده به یک روایت خطی و سلسله مراتبی نقطه قوت اصلی فیلم است. فیلم به خوبی نشان می‌دهد که چگونه یک فرد در بستر رویدادهای بزرگ تاریخی مانند اعتراضات به جنگ ویتنام، انقلاب اسلامی ایران و جنگ بوسنی قرار می گیرد و کار رسانه‌ای او تحت تأثیر این حوادث شکل گرفته است. استدلال اصلی فیلم که بر تأثیر شگرف رسانه در جامعه تمرکز دارد از طریق همین توالی تاریخی و انتخاب مصادیق عینی ارائه می‌شود.

در لایه اول یا ظاهر اثر فیلم با جلوه‌های بصری و فیلمبرداری شبه هالیوودی و استفاده از موسیقی غربی متاثر از فضای آن روزگار تلاش می‌کند تا برای مخاطب امروز جذابیت دیداری و شنیداری ایجاد کند. شروع فیلم با صحنه پرواز بوینگ خالی نمادین و تاثیر گذار است و حس تنهایی و مسیر خاص طالب‌زاده را به خوبی منتقل می‌کند.

عبور از اول به لایه دوم یا ساختار محتوایی می‌رسیم. فیلم دارای روایتی خطی و مبتنی بر ترتیب زمانی است. این روایت از آمریکا آغاز می‌شود با انقلاب ایران اوج می‌گیرد و در جنگ بوسنی و فعالیت‌های آموزشی ادامه می‌یابد و در پایان با ترور بیولوژیک طالب زاده تمام می شود. این ساختار ساده به مخاطب اجازه می‌دهد بدون سردرگمی مسیر زندگی سوژه را دنبال نماید. نقطه اوج این مسیر در بخش انقلاب و مصاحبه تاریخی با امام خمینی(ره) رخ می‌نماید که به گفته طالب زاده به تیتر اول روزنامه‌های ایران و جهان تبدیل شد. این بخش به وضوح نمایش می‌دهد که طالب‌زاده چگونه در قلب یک رویداد تاریخی رسانه‌ای قرار گرفته است.

در عمیق‌ترین لایه یعنی معنای اثر فیلم به پرسش‌های بنیادین‌تری می‌پردازد. مستند فقط یک زندگینامه نیست بلکه کاوشی است در نقش و مسئولیت رسانه و فرد رسانه‌گر. پرسش اصلی اینجاست که یک فعال رسانه‌ای در قبال حقیقت و جامعه خود چه مسئولیتی دارد. طالب‌زاده در این مستند به عنوان کسی تصویر می‌شود که این مسئولیت را در موقعیت‌های مختلف از ترجمه اخبار تا ساختن مستند در خط مقدم جبهه به عهده گرفته است. فیلم نشان می‌دهد او چگونه رسانه را نه شغلی عادی که میدانی برای جهاد و خدمت می‌دیده است. این نگاه حتی در فعالیت‌های او در بوسنی و نیز کلاس‌های آموزشی متجلی است. بخش پایانی فیلم که به بی‌مهری‌های دوران بیماری او می‌پردازد در کنار تمجیدهای افراد سرشناس تضادی تأمل برانگیز ایجاد می‌کند و مخاطب را به تفکر درباره ارزش خدمات چنین افرادی وامیدارد. فیلم در نهایت طالب‌زاده را به عنوان پلی بین فرهنگ‌ها و ادیان معرفی می‌کند فردی که هم به اسلام خدمت کرد و هم برای مسیحیت کاری انجام داد و این خود، نمادی از رسالت جهانی ارتباطات و رسانه است.

مستند همه چیز برای همیشه با تکیه بر روایت دست اول و آرشیو ارزشمند تصویری موفق شده است زندگی یک پیشکسوت عرصه رسانه را در بستر تاریخ معاصر روایت کند. قدرت اصلی فیلم در تبدیل حجم زیادی از خاطرات و داده‌های تاریخی به داستانی منسجم و خطی است که مخاطب عام را نیز جذب می‌کند. فیلم اگر چه در بخش‌هایی ممکن است بتواند با تحلیل دقیق‌تر، بر تأثیر کارهای طالب‌زاده عمق بیشتری بیابد اما در مجموع پرتره متقنی از یک زندگی در خدمت رسانه و عقیده ارائه می‌دهد و مخاطب را با این پرسش اساسی تنها می‌گذارد که رسانه امروز چه مسئولیتی در قبال حقیقت و انسانیت دارد.